Πρακτικές οδηγίες για την λειτουργία της πισίνας κατά την διάρκεια της πανδημίας COVID -19.

Πρακτικές οδηγίες για την λειτουργία της πισίνας κατά την διάρκεια της πανδημίας COVID -19.     Από την Αθηνά Μαυρ...

Πρακτικές οδηγίες για την λειτουργία της πισίνας κατά την διάρκεια της πανδημίας COVID -19.

 

 

Από την Αθηνά Μαυρίδου

Ομότιμη Καθηγήτρια, Τμήμα Βιοϊατρικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής

Μέλος του Δ.Σ. της Πανελλήνιας Ένωσης Βιοεπιστημόνων (ΠΕΒ)

Η ασφαλής λειτουργία της πισίνας είναι ένα μεγάλο στοίχημα για όσους την διαχειρίζονται. Το σύστημα της πισίνας - κατασκευαστικά χαρακτηριστικά, ποιότητα εισερχόμενου νερού, επεξεργασία,  απολύμανση, συντήρηση, υγιεινή και ασφάλεια βοηθητικών χώρων και συμπεριφορά του κόσμου – είναι ένα σύνολο αλληλεξαρτώμενων παραμέτρων που παρουσιάζει σημαντικές δυσκολίες διαχείρισης. Και τώρα άλλη μια αστάθμητη παράμετρος προστίθεται, η προστασία του κοινού από το SARS-CoV-2. Αστάθμητη διότι ,ακόμα και τώρα μετά από τόσες συζητήσεις και μελέτες, η συμπεριφορά αυτού του ιού έχει άγνωστες πλευρές.

Πρόσφατα πραγματοποιήθηκε μια διαδικτυακή  συζήτηση ειδικών επιστημόνων από πολλές Ευρωπαϊκές χώρες και τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίοι διοργανώνουν κάθε 2 χρόνια ένα Συνέδριο (διοργανώθηκε στην Κω το 2017) με θέμα πισίνες, κολυμβητήρια, θερμά λουτρά. Η εντύπωση που μας έμεινε ήταν ότι η  συζήτηση στηρίχθηκε σε  βαθιά γνώση Μικροβιολογίας/Ιολογίας/ Επιδημιολογίας και στην εφαρμογή της στη διαχείριση του  SARS-CoV-2σε σχέση με το συνολικό περιβάλλον της πισίνας.

Η Μετάδοση στους χώρους της πισίνας – ο SARS-CoV-2   δεν μεταδίδεται με το νερό

Κατ αρχήν δεν υπάρχει καμία επιστημονική τεκμηρίωση  ότι ο SARS-CoV-2επιβιώνει  και μπορεί να μεταδοθεί από το νερό γενικότερα, και από το νερό της πισίνας ειδικότερα.  Όπως φαίνεται στην πολύ καλά τεκμηριωμένη μελέτη των Ferrettiκαι συν (Science, 368, 619,2020), η κύρια πηγή μετάδοσης του ιού στον χώρο της πισίνας φαίνεται να  είναι οι ασθενείς, πριν και αφού νοσήσουν (εμφανίσουν συμπτώματα) και όχι το περιβάλλοντο οποίο φαίνεται να συμβάλει λιγότερο από όλους τους άλλους παράγοντες μετάδοσης (Διάγραμμα 1).

Επίσης, για να μην ξεχνάμε και βασικές αρχές μικροβιολογίας, η πιθανότητα μετάδοσης εξαρτάται από την συγκέντρωση των παθογόνων, δηλαδή από την μολυσματική δόση που θα εισπνεύσει ένα άτομο εκτεθειμένο στον ιό. Μολυσμένα σταγονίδια απελευθερώνονται  στον αέρα  και στους βοηθητικούς χώρους της πισίνας  με τον βήχα,  το φτάρνισμα, ακόμα και την ομιλία. Ώσπου να φτάσουν σε κάποιο άτομο και να το μολύνουν πρέπει να ξεπεράσουν έναν αριθμό εμποδίων , κυρίως την  κατακρήμνιση στο έδαφος  και την  αραίωση στον όγκο του αέρα. Για να φτάσουν τελικά  σε ένα άτομο και να προκαλέσουν συμπτώματα,  πρέπει το άτομο να εισπνεύσει ικανή ποσότητα (μολυσματική δόση). Οι υπηρεσίες Δημόσιας Υγείας οφείλουν τα «εμπόδια» αυτά να τα αυξήσουν ώστε να μειωθούν οι πιθανότητες μετάδοσης ικανής ποσότητας και πρόκλησης κρουσμάτων.  Και βέβαια σημαντικό ρόλο παίζει και η τύχη και οι συμπτώσεις και φυσικά η φυσική κατάσταση, η ηλικία και το φύλο, του ατόμου που εκτίθεται.  Κάποια από τα μέτρα που θα εμποδίζουν την μετάδοση στους χώρους της πισίνας παρουσιάζονται παρακάτω. Έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και τα νέα μέτρα που προτείνει το CDC των Η.Π.Α. (https://www.cdc.gov/). 

Πρακτικές συμβουλές διαχείρισης της πισίνας

➔Κρατάμε αποστάσεις

Με βάση τα παραπάνω, η φυσική απόσταση μεταξύ των παρευρισκόμενων σε όλους τους χώρους εντός και εκτός της κολυμβητικής δεξαμενής αποτελεί την βασική προφύλαξη. Οι διάφορες χώρες έχουν μειώσει την συγκέντρωση των λουόμενων με διάφορους , πχ η Αυστρία έχει  καθορίσει 6 τμ/κολυμβητή, ενώ η Ολλανδία10-12 τμ/κολυμβητή σε κολυμβητήρια όπου γίνονται μαθήματα ή προπόνηση και ο κολυμβητής μετακινείται. Επίσης η Αυστρία έχει  μειώσει κατά 10 φορές το σύνολο των ατόμων που επιτρέπεται να βρίσκονταιγενικότερα στους χώρους της πισίνας ως επισκέπτες, συνοδοί παιδιών κλπ.

➔Κλειστές versus ανοικτές πισίνες.

Στις ανοικτές πισίνες ο κίνδυνος είναι μικρότερος εφόσον η συγκέντρωση του ιού στον αέρα αραιώνεται πολύ περισσότερο. Γι’ αυτό στις κλειστές πισίνες τα κλιματιστικά συστήματα πρέπει να επιτρέπουν  την μεγαλύτερη δυνατή εισροή φρέσκου αέρα στους χώρους των εγκαταστάσεων. Ο αέρας πρέπει να ανανεώνεται με φρέσκο αέρα στον μέγιστο δυνατόν από τον εξωτερικό χώρο. Όπως ήδη αναφέρθηκε ο κίνδυνος μετάδοσης στο χώρο της πισίνας δεν προέρχεται από το νερό, ούτε τόσο πολύ από τις επιφάνειες γύρω από την πισίνα , τα αποδυτήρια και τα ντους, αλλά κυρίως από τον συγχρωτισμό ο οποίος αυξάνει την πυκνότητα μολυσμένων σταγονιδίων στον αέρα των χώρων της πισίνας.

➔Η χλωρίωση

Η βασική προστασία του νερού της πισίνας, μετά την επεξεργασία είναι η απολύμανση. Οι κολυμβητές καταπίνουν νερό και αν το νερό δεν έχει υποστεί επαρκή επεξεργασία και απολύμανση, δεν αποκλείεται η κοπρανο-στοματική μετάδοση. Η έλλειψη ενδείξεων υδατογενούς μετάδοσης ίσως οφείλεται και στην γρήγορη καταστροφή του ιού από αυτές τις διαδικασίες. Διότι όταν υπάρχουν κολυμβητές στην πισίνα, το θέμα δεν είναι να καταστραφεί «κάποτε» ο ιός λόγω της φυσικής του ευθραυστότητας, αλλά να φροντίσουμε να καταστραφεί γρήγορα ώστε να μην προλάβει να μεταδοθεί. Αυτό επιτυγχάνεται  με τις επεξεργασίες και τις απολυμάνσεις.

Δυστυχώς δεν υπάρχουν επαρκή επιστημονικά δεδομένα για την αντοχή του SARSCoV-2 στο ελεύθερο χλώριο. Σύμφωνα με σχετική δημοσίευση (Arduinoetal. 2020) επειδή είναι ένας ιός με λιπιδικό περίβλημα-φάκελο πρέπει να είναι πιο ευαίσθητος στην χλωρίωση από τον αδενοϊό. Επομένως μια ίσως ασφαλής κατεύθυνση  θα ήταν να χρησιμοποιηθούν οι τιμές C.tτων αδενοϊών.

Σημαντικό ρόλο παίζει η τιμή του pH, το οποίο, παρά τα όρια της ισχύουσας ΚΥΑ πρέπει να ρυθμίζεται στο φάσμα τιμών 7,2- 7,4. Στο Διάγραμμα 2παρακάτω θα δείτετην σχέση pH/χλωρίωσης  στο νερό της πισίνας. Ρυθμίζοντας το pH στο χαμηλότερο δυνατό (Διάγραμμα 2) καθορίζεται μια ασφαλής τιμή ελεύθερου χλωρίου, επαρκής για την αδρανοποίηση των αδενοϊών και κατά συνέπεια του SARSCoV-2. Τι σημαίνει αυτό; Αν θέλουμε να περιορίσουμε όσο γίνεται το χλώριο στο νερό (και πρέπει το χλώριο στο νερό να μην είναι υψηλό λόγω των παρενεργειών), πρέπει να μειώσουμε το pH. Αλλιώς δεν γίνεται. Αυτό σημαίνει ότι το ελεύθερο χλώριο πρέπει να είναι κοντά στο 1ppm για pH7,2-7,4 (τιμή Ct 0.75 mg.min/l) ώστε να έχουμε ως αποτέλεσμα μια μείωση της αρχικής συγκέντρωσης του ιού κατά 4-log.Σημαντικό ρόλο παίζει η παρουσία/απουσία ισοκυανουρικού οξέος (το διάγραμμα παρακάτω προϋποθέτει απουσία).

➔Ανακυκλοφορία του νερού

Για να υπάρχει στο νερό της πισίνας ισοκατανομή του ιού έχει μεγάλη σημασία  η ανακυκλοφορία του νερού να διατηρείται στο 100%, τουλάχιστον κατά τις ώρες λειτουργίας. Η ανακυκλοφορία είναι επίσης σημαντική για την καλή ανάμειξη του ελεύθερου χλωρίου. (η ΚΥΑ αναφέρει ανακυκλοφορία κάθε 4 ώρες)

➔Βοηθητικοί χώροι

Η μετάδοση του ιού γίνεται κυρίως μέσω σταγονιδίων που αιωρούνται στον αέρα και λιγότερο από μολυσμένες επιφάνειες.  Η  μετάδοση μέσω επιφανειών δεν είναι πολύ πιθανή. Συστήνεται μια παρόμοια διαχείριση με αυτήν της  υγιεινής των χεριών. Συστηματική καθαριότητα με κοινά απορρυπαντικά των βοηθητικών χώρωνφαίνεται να είναι επαρκής.

➔Βοηθητικά αντικείμενα στην πισίνα

Δεν είναι τεκμηριωμένη η αποτελεσματικότητα απολυμάνσεων σε βοηθητικά αντικείμενα κολύμβησης από αφρολέξ και πλαστικά φουσκωτά παιχνίδια, καλύτερα να μην χρησιμοποιούνται.

➔Δημιουργία υδρονέφους (αεροζόλ)

Πρέπει να καταργηθεί κάθε σύστημα (whirlpool, jacuzzi, άλλο) που δημιουργεί υδρονέφος. Οδηγίες για πισίνες με αυξημένο υδρονέφος έχει παράγει το cdc (https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/).

➔Ενημέρωση του κοινού

Οι υπεύθυνοι των Κολυμβητηρίων πρέπει να μοιράζουν σχετικές οδηγίες στο κοινό, ώστε να κατανοεί  και επομένως  να  εφαρμόζει τα μέτρα. Οι ευπαθείς ομάδες δεν πρέπει να βρίσκονται στους χώρους των κολυμβητηρίων.

Συμπερασματικά, πρέπει να θυμηθούμε ότι  στην παρούσα φάση, και για να λειτουργήσουν οι πισίνες με ασφάλεια, απαιτείται  πολύ προσεκτική κατευθυντήρια οδηγία με έμφαση στην αποσυμφόρηση, τον καλό αερισμό και την σωστή επεξεργασία και χλωρίωση. Επίσης, να μην ξεχνάμε ότι οι κίνδυνοι που κάθε χρόνο καραδοκούν στους χώρους αυτούς εξακολουθούν να υπάρχουν. Τα «κλασικά» παθογόνα είναι πάντα εκεί, οι πνιγμοί  και τα ατυχήματα πολλαπλασιάζονται κάθε χρόνο και η υπερβολική χλωρίωση ως πανάκεια και χωρίς γνώση και σύστημα επιβαρύνει παρά προστατεύει την υγεία των κολυμβητών. Η ισχύουσα ΚΥΑ παρουσιάζει πολλές αδυναμίες λόγω παλαιότητας και ίσως  ότι κανείς έχει εικόνα της κατάστασης στις πισίνες τουρισμού. Ισως η παρούσα πανδημία αποτελέσει αφορμή για βελτίωση.

πατήστε εδώ για το CDC’s Healthy Swimming website

πατήστε εδώ για Οδηγίες για πισίνες με αυξημένο υδρονέφος